
Tu'ux ku taal le metales ku taalo'ob? Ch'e'eno', u suukileʼ tiʼ minaʼan minaʼan minaʼan. Ba'ax le minerales? Leti’obe’ natural tuunicho’ob (wa sedimentos) ku taasik jump'éel wa asab valiosos minerales– yéetel le k'iino'oba' minerales ku ya'alik metales. Metales, túun, u suukile’ ku p’u’ujulo’ob tak tu k’óochil le lu’uma’ (minados), ts'o'okole' tratado yéetel ko'onol utia'al u ma'alo'obile'. Ba'ax ku yaan metales clave, bey ejemplos? Lelo’ yaan u aluminio, plata yéetel cobre, ti'al u chuumpajal.
Metales Chen séen
Metales Chen séen páajtal u ma'alo'obkíinsiko'ob chúunk'in xa'ak'tik le yéetel uláak' metales utia'al u meentik aleaciones. Ba'ax ku aleaciones? Leti’obe’ jump’éel xa’ak’t’aan ti’ elementos químicos, yéetel Ba'axten lo bey juntúul ti' le ku jump'éel metal. Ba'ax ku Jayp'éel aleaciones clave, bey ejemplos? Lelo’ sería acero, latón, sáasil yéetel bronce, ti'al u chuumpajal. Le aleaciones páajtal utilizar u ti' jump'éel amplia variedad aplicaciones– tech encontraría ti' ba'alo'ob bey nu'ukulo'ob quirúrgicos, automóvil, péepenk'áak'o'ob yéetel edificios.
Metales ma' ferroso yéetel ma' ferroso
Bejla'e' ka'a ti' metales– yaan le ferroso (ba'ax yaan ti' hierro ti' leti'ob) yéetel le maʼ ferrosoʼoboʼ (ba’ax mina’an ti’ hierro ti’ leti’ob). chowak, sáamsamal, ya'ab mil ja'abo'ob ka'ache' u jaajile', le seres humanos yáax Káaj u utilizar metales utia'al u meentik le ba'alo'ob ka averiguaron bix kéen p'áatak cobre ti' u mineral– convirtiendo ti' bronce (jump'éel aleación asab Chich) óolal ti' Jaajal le adición estaño. Le uláak' noj bejo' ma'alo'ob bin ka le wíiniko'obo' descubrió hierro, ba'ax túun mezclado yéetel carbono utia'al u crear le aleación jach útil k k'ajóol bey acero.
Le ken u metales ku mina ti' le roca mineral-rodamiento, yaan u extraer yéetel refinados, ba'ax je'el u meentik utilizando ma'alo'obtal moderna bey procesos electrolíticos yéetel leti' wa hornos chokoj. Yanak ti' tu yilaje' u je'el u páajtal u bisik le minería Jun múuch' tunicho'ob utia'al u kéen p'áatak Jun múuch' metales– concentraciones minerales ichil tunicho'ob ku tu menudo bastante bajos. Impuridades obtienen filtradas tak náachil. Úuchak sáasilo' eléctrica ku meyajtiko'ob utia'al u jaatik ciertos k'a'am bonos químicos. Yaan ya’ab ba’ax ku bin ti’ tuláakal le tuukula’.
Wa táan a kaxtik le asab ma’alo’ob metales industriales, kanik bix je'el wáantik le aleaciones Eagle.



